Wykaz źródeł

Tworząc tego bloga korzystałyśmy z następujących źródeł:

1. Danielewicz G., Pod dachami gdańskich kamieniczek, Wyd. Marpress, Gdańsk 1999
2. Danielewicz G., Portrety dawnych gdańszczan, Wyd. Stella Maris, Gdańsk 1994
3. Jan Heweliusz Kolumb nieba, praca zbiorowa, PAN BG, 2014
4. Instrumentarium astronomiczne Heweliusza w Gdańsku, materiały informacyjne PAN BG
5. Czerwińska-Rydel A., Wędrując po niebie z Janem Heweliuszem, Wyd. Muchomor, Warszawa 2011
6. Zbiory Archiwum Państwowego w Gdańsku

• Akta z Kościoła św. Katarzyny w Gdańsku
• Księga Sądu Ławniczego w Gdańsku

Portale internetowe

• www.wilanow-palac.pl, Pasaż Wiedzy
• Pomorska Biblioteka Cyfrowa

Śladami Elżbiety Heweliusz - tramwaj 1022

     Czy wiecie, że patronem jednego z gdańskich tramwajów jest Elżbieta Koopman Heweliusz?
     35 nowych tramwajów PESA nosi imiona osób związanych z Gdańskiem i jego historią, najbardziej znanych i zasłużonych gdańszczan.
     Tramwajowi nr 1022 patronuje nasza Elżbieta! Na zewnątrz pojazdu widnieje jej imię,  zaś wewnątrz można znaleźć krótką informację na temat jej życia i działalności.
     Możemy więc z czystym sumieniem stwierdzić, że Elżbietę Koopman Heweliusz można dziś spotkać na ulicach Gdańska! :)

Tramwaj nr 1022, którego partonem jest
Elżbieta Koopman Heweliusz.

Informacja o patronie zamieszczona wewnątrz tramwaju.

Przejażdżka tramwajem 1022.

Śladami Elżbiety Heweliusz - Oliwa

     My znamy Oliwę jako dzielnicę Gdańska. A jednym z najbardziej rozpoznawalnych jej miejsc jest Park Oliwski. 

     Tu też się udałyśmy, wyobrażając sobie małżonków Heweliuszów spacerujących we wrześniu 1679 r. W tym czasie Oliwa była wioską położoną nieopodal Gdańska, gdzie rodziny wybierały się za miasto na wypoczynek.

     Podczas gdy Heweliuszowie przebywali w Oliwie, spłonęły ich kamienice. Zniszczeniu uległo obserwatorium, księgozbiory i cenne rękopisy. Pamiętamy, że to dzięki wsparciu Elżbiety, Heweliusz nie załamał się i odbudował obserwatorium i podjął dalsze badania.

Oliwa - obecnie jedna z dzielnic Gdańska.

Spacer w Oliwie.

Śladami Elżbiety Heweliusz - Biblioteka PAN

    Dotarłyśmy do Biblioteki Gdańskiej PAN.

Tu skorzystałyśmy z katalogów, by znaleźć interesujące nas pozycje. Chciałyśmy dotrzeć do Machina coelestis czy Prodromus astronomiae  - prac naukowych Jana Heweliusza, w których udział miała również Elżbieta. Niestety, druki te nie są dostępne dla czytelników.

    Nasza wizyta nie poszła jednak na marne. Bardzo miła pani kustosz podarowała nam materiały dot. Heweliusza, a w nich m.in. ryciny z dzieła Machina coelestis z 1673 r. Oprócz tego do poszukiwania tego typu informacji poleciła nam portal Pomorskiej Biblioteki Cyfrowej. Dziękujemy!

PAN Biblioteka Gdańska przy ul. Wałowej 15

Przeglądamy katalogi w PAN BG.

Śladami Elżbiety Heweliusz - Archiwum Państwowe w Gdańsku

     Archiwum Państwowe to fascynujące miejsce! 
  Przejrzałyśmy akta z Kościoła św. Katarzyny. Znalazłyśmy  tam zapis o zawarciu związku małżeńskiego Jana z Elżbietą z dnia 14 stycznia 1663 r. oraz akt urodzenia ich syna  Adeodatusa z 20 lipca 1664 r. 

     Pokazano nam też ich testament wpisany do księgi Sądu Ławniczego w Gdańsku.

Pozwolono nam także obejrzeć tutejsze zbiory. Było tam wiele ciekawych, starych  i bardzo grubych ksiąg. Wyglądały jak z filmu lub jaskini czarodzieja!

     Bardzo nam się tam podobało i polecamy to miejsce każdemu!

Tzw. dudka - wąska księga oprawiona skórą.
Akta z Kościoła św. Katarzyny.
(ze zbiorów Archiwum Państwowego w Gdańsku)

Zapis o zawarciu małżeństwa Jana Heweliusza
z Elżbietą Koopman w 1663 r.
(ze zbiorów Archiwum Państwowego w Gdańsku, sygn 353/44 str.168)

Testament Jana i Elżbiety Heweliusz zapisany w księdze Sądu Ławniczego w Gdańsku.
(ze zbiorów Archiwum Państwowego w Gdańsku, sygn. 300,41/26)

W magazynach Archiwum Państwowego w Gdańsku.

Najpiękniejsza naszym zdaniem księga! :) 

Klimat starodruków w Archiwum Państwowym w Gdańsku.

Śladami Elżbiety Heweliusz - Ratusz Głównego Miasta i Dwór Artusa

     Udałyśmy się do Ratusza Głównego Miasta i Dworu Artusa, które są oddziałami Muzeum Historycznego Miasta Gdańska, żeby poczuć atmosferę XVII-wiecznego Gdańska.
     Szukałyśmy obrazów i eksponatów, które pomogłyby nam wyobrazić sobie, jak wyglądały ulice Gdańska, po których spacerowała Elżbieta oraz jak mogła się ubierać.
     W tamtych czasach kobiety ubierały spódnice z kabatem, kazjatki, płaszczyki, fartuchy i kołnierze. Nosiły różne nakrycia głowy. Ich stroje były najczęściej czerwone lub czarne, ale też niebieskie czy zielone.

Spacer ul. Długą. W tle Ratusz Głównego Miasta,
a po prawej stronie znajduje się Dwór Artusa.

Miniaturka gdańskiego Ratusza
przed wejściem do Ratusza Głównego Miasta.

Śladami Elżbiety Heweliusz - Kościół św. Katarzyny

     Naszym kolejnym celem był Kościół św. Katarzyny. To bardzo ważny kościół w życiu Elżbiety. Tu w roku 1663 młodziutka 16-letnia Elżbieta Koopman poślubiła o wiele od siebie starszego (52-letniego) Jana Heweliusza i stała się jego drugą żoną. W tym kościele została też 30 lat później pochowana obok swojego męża.

   Przy płycie nagrobnej umieszczone są tablice informacyjne o życiu i dokonaniach Jana Heweliusza. Ma tam też swoje zaszczytne miejsce Elżbieta Heweliusz!

Kościół św. Katarzyny na Starym Mieście w Gdańsku
przy ul. Profesorskiej 3.

Płyta nagrobna w Kościele św. Katarzyny - miejsce pochówku
Jana i Elżbiety Heweliusz.

Tablice informacyjne przy płycie nagrobnej Heweliusza
i wzmianka o Elżbiecie Heweliusz.

Śladami Elżbiety Heweliusz - Pomnik Jana Heweliusza

     Idąc dalej śladami Elżbiety Heweliusz dotarłyśmy do pomnika Jana Heweliusza, znanego astronoma i męża Elżbiety. Spędzili razem 24 lata, w tym niezliczone nocy na dachu swoich kamienic, wpatrując się w niebo. 

     Pomnik usytuowany jest przy ul. Korzennej, a obok na ścianie znajduje się malowidło mapy nieba półkuli północnej, którą Elżbieta zamieściła w wydanym już po śmierci Heweliusza dziele Prodromus astronomiae (1690).

     Szkoda, że na pomniku nie uwieczniono również  Elżbiety. :(

Pomnik Jana Heweliusza przy ul. Korzennej.

Malowidło na ścianie obok pomnika Jana Heweliusza,
przedstawiające niebo półkuli północnej.

Śladami Elżbiety Heweliusz - Dom Heweliuszów

     Heweliuszowie mieszkali w Gdańsku przy ul. Korzennej 53-55. Na dachu kamienic mieściło się obserwatorium astronomiczne. To tu małżonkowie prowadzili badania, porządkowali wyniki, rysowali i obliczali.

  

Kamieniczki Heweliusza przy ul. Korzennej w Gdańsku
wraz z umieszczonym na dachu obserwatorium astronomicznym.
(ze zbiorów PAN BG)

Widok na Stare Miasto i obserwatorium Heweliusza.
(ze zbiorów PAN BG)

    W swoim domu podejmowali znamienitych gości, np. króla Jana III Sobieskiego czy znanego angielskiego astronoma Edmunda Halleya.

     Niestety kamienice Heweliuszów spłonęły w nocy z 26 na 27 września 1679 r.

    Dziś w miejscu, gdzie kiedyś stały, u styku ul. Korzennej i Heweliusza, zawisła specjalna tabliczka informująca o tym fakcie.

Dotarłyśmy do celu! Róg ul. Korzennej i Heweliusza.
To tu przeszło 300 lat temu mieszkali Heweliuszowie.

Ul. Korzenna - miejsce, gdzie znajdowały się kamienice Heweliuszów.
Na ścianie budynku widnieje tablica.

Tablica umieszczona na budynku przy ul. Korzennej.