Nasza ciekawość wciąż rośnie!

     Jutro nasza mini ekipa badawcza wyruszy w teren!

Tyle dowiedzieliśmy się o życiu Elżbiety Heweliusz i teraz chcemy odwiedzić wszystkie miejsca w Gdańsku związane z naszą bohaterką. To jak podróż w czasie!

Na naszej mapie mamy zaznaczone punkty:

• Dom Heweliuszów przy ul. Korzennej,
• Pomnik Jana Heweliusza - męża Elżbiety,
• Kościół św. Katarzyny,
• Ratusz Głównego Miasta i Dwór Artusa,
• Archiwum Państwowe w Gdańsku i Biblioteka PAN,
• Zajezdnia tramwajowa ZKM

Zapraszamy na relacje z naszej ekspedycji badawczej! :)

Wybierzcie się z nami na wyprawę
Śladami Elżbiety Heweliusz!

Dlaczego Elżbieta była wyjątkowa?

     Jak już pisałyśmy wcześniej, Elżbieta była osobą wykształconą. Nie jest to takie oczywiste, gdyż w XVII w. młode kobiety miały przyuczać się do prowadzenia gospodarstwa domowego i przygotowywać do roli żony oraz matki. Najpopularniejszym sposobem edukacji było wychowanie w domach rodzinnych. Funkcjonowały również szkoły przyklasztorne, gdzie uczono czytania i pisania po polsku, rachunków, śpiewu i robótek.

     Elżbieta natomiast posiadła wiedzą, jaką wykładano w szkołach dla chłopców. Niestety, nie dotarłyśmy do żadnych wiarygodnych źródeł, jak do tego doszło :(

źródło: Pasaż Wiedzy, www.wilanow-palac.pl

Potomni o Elżbiecie Heweliusz

     Podczas uczty weselnej Jana Heweliusza i Elżbiety, jeden z przyjaciół stwierdził żartobliwie, ze odtąd astronom będzie musiał kierować się według dwu nowych gwiazd – oczu swojej młodej żony. J

     Z uznaniem wyrażał się o Elżbiecie słynny angielski astronom Halley w piśmie do Rady Miejskiej Gdańska.

     Epitafium poświęcone zmarłej również świadczy o popularności Elżbiety w tamtych czasach. Francuski badacz napisał: „Zawsze z czcią wspominana będzie pani Heweliuszowa, pierwsza ze znanych mi kobiet, która nie obawiała się wziąć na siebie trudów obserwacji i obliczeń astronomicznych.”

źródło: G. Danielewicz, Portrety dawnych Gdańszczan, 1994, s.260

Znaczenie działalności Elżbiety Heweliusz

     Wiemy już, że Elżbieta nie opublikowała żadnej własnej pracy naukowej. Żyła w cieniu męża. Mimo to nie należy umniejszać znaczenia jej dokonań. 

     To dzięki niej dwie ostatnie prace Heweliusza ujrzały światło dzienne. To ona wytrwale pomagała mężowi w pracach badawczych i wspólnie z nim prowadziła obserwacje przestworzy. Oddawała mężowi usługi znajomością języków. 

    Po pożarze uratowała go od załamania i dodała siły do podjęcia odbudowy obserwatorium.

     Jako wdowa nadzorowała druk ostatnich dzieł męża, robiła korekty, sporządzała mapy, korespondowała z uczonymi całej Europy.

Obserwatorium Heweliusza - to tu Elżbieta pomagała mężowi w pracach badawczych,
(ze zbiorów PAN BG)

źródło:  Danielewicz G., Portrety dawnych Gdańszczan, 1994

             Danielewicz G., Pod dachami gdańskich kamieniczek, 1999

Dokonania Elżbiety Heweliusz

     Elżbieta Koopman okazała się nie tylko idealną towarzyszką Jana Heweliusza w życiu prywatnym, ale i osobą biegłą w astronomii. Do dzisiejszych czasów zachowały się dwa świadectwa owej wspólnej pracy - miedzioryty zamieszczone w Machina coelestis, na których przedstawiono małżonków podczas obserwacji nieba.
     Elżbieta nigdy nie opublikowała własnych prac, mimo to zasłużyła na miano polskiej astronomki. Jej dokonaniem na polu naukowym było opracowanie a także wydanie, po śmierci męża, jego dwóch ostatnich prac - Prodromus Astronomiae i Firmamentum Sobiescianum.

Miedzioryt zamieszczony w Machina coelestis z 1673 r.,
przedstawiający małżonków podczas obserwacji nieba.
(ze zbiorów PAN BG)

Mapa północnej półkuli nieba w Prodromus astronomiae 1690 r.,
dziele Heweliusza zebranym i wydanym przez Elżbietę.
(Za Jan Heweliusz Kolumb nieba, PAN BG, 2014)

źródło: Pasaż Wiedzy, www.wilanow-palac.pl;
            G. Danielewicz, Portrety dawnych Gdanszczan, 1994

Zainteresowania Elżbiety Koopman

     16-letnia Elżbieta, jak na swój wiek i ówczesny stan edukacji młodych kobiet, była bardzo wykształcona. Znała kilka języków i posiadała rozległe zainteresowania naukowe.
   Wykazywała także wysokie zdolności matematyczne, o których niejednokrotnie wspominał Heweliusz.
  Już przed zamążpójściem interesowała się astronomią, a po ślubie pomagała swojemu mężowi w obserwacjach astronomicznych. Sam Heweliusz wysoko cenił umiejętności żony i stała się ona jego cennym współpracownikiem.

Taras z lunetami w obserwatorium na dachu kamienic Heweliuszów
przy ul. Korzennej
(ze zbiorów PAN BG)

źródło: Danielewicz G., Pod dachami gdańskich kamieniczek, 1999

Instrumentarium astronomiczne Heweliusza w Gdańsku, materiały otrzymane w PAN BG

Elżbieta Koopman Heweliusz - gdańska astronom

     Elżbieta Koopman urodziła się w 1647 r.,  zmarła w 1693 r.

Była wykształcona i znała kilka języków. W wieku 16 lat wyszła za mąż za 52-letniego Jana Heweliusza. Razem z Heweliuszem prowadziła w Gdańsku przy ul. Korzennej obserwatorium astronomiczne, była jego najlepszym współpracownikiem i oparciem w trudnych chwilach.
     Po śmierci męża zebrała w całość i wydała jego nieukończone dzieła.
  Elżbieta przeżyła Heweliusza o 6 lat. Pochowano ją obok niego w Kościele św. Katarzyny w Gdańsku.

Heweliusz przy pomocy żony Elżbiety prowadzi pomiary wielkim sekstantem
(ze zbiorów PAN BG)

źródło: Pasaż Wiedzy, www.wilanow-palac.pl
            Danielewicz G., Portrety dawnych gdańszczan, 1994

Witajcie!

Dnia 17.10.2015 powołałyśmy do życia bloga Gwiazdka Heweliusza.

     O czym będzie nasz blog?

O  kobiecie z epoki baroku, o drugiej żonie znanego gdańskiego astronoma Jana Heweliusza - Elżbiecie Koopman Heweliusz, która dzieliła z mężem zainteresowania oraz pomagała mu w badaniach i obserwacjach. 

     Jako kobieta-naukowiec wyróżniała się na tle swojej epoki. 

     Ale zacznijmy od początku...

My - czyli kto?

Weronika - na co dzień trenuję akrobatykę i Kung Fu. Fascynuję się kulturą japońską i marzę o wyjeździe do Japonii. Uwielbiam rysować.

Weronika

Tosia - moim hobby jest jazda konna i balet. W zimę jeżdżę na nartach. Uwielbiam Włochy! Bardzo lubię sushi. Mam 2 żółwie.

Tosia 

Natalia - chodzę do szkoły baletowej a moją pasją jest taniec. Trenuję akrobatykę. Lubię też snowboard  i pływanie. Mam trzy pieski.

Natalia